Ontwikkelingen geld- en kapitaalmarkt
In de Verenigde Staten blijft de economie ondanks de fors verhoogde beleidsrente goed draaien. De (kern)inflatie blijft eveneens hoog, ruim boven de gewenste doelstelling. Binnen de FED (centrale bank in de VS) is discussie over het gewenste inflatieniveau: 2% of toch 3%? Aanhangers van de 3% geven aan dat de FED dan klaar is met renteverhogingen. Tegengeluiden zijn er ook volop: zet de FED door een aanpassing van het inflatieniveau haar geloofwaardigheid niet op het spel? Hoe dan ook, de goede economische omstandigheden geven de FED ruimte om de rente nog verder te verhogen.
In Europa is het een ander verhaal. Daar geeft de inkoopmanagersindex van productiebedrijven (PMI) aan dat de bedrijvigheid verder afneemt. Tegelijkertijd blijft er sprake van een hardnekkige, hoge inflatie. Dat laatste heeft er toe geleid dat de beleidsrente door Europese Centrale Bank (ECB) middels 10 achtereenvolgende verhogingen, waarvan de laatste per 20 september, op een niveau van 4,00% (het hoogst in het Euro tijdperk) wordt/is gebracht. Het doel van deze laatste verhoging is om er versneld zekerder van te zijn dat de inflatie terugkeert naar de doelstelling van 2%. Door een voldoende lange tijd de rente op dit niveau te handhaven, lijkt dan geen nieuwe stap omhoog meer noodzakelijk te zijn. De toekomst zal moeten uitwijzen of deze aanname juist is.
Dit alles leidt er toe dat de kapitaalmarktrente iets minder bewegelijk is dan afgelopen jaar, per saldo beweegt de rente voor lange leningen al enige tijd zijwaarts. Op moment van schrijven (15 september 2023) van deze paragraaf staat de actuele 10-jaars swaprente op 3,16%. (De 10-jaars swaprente is de algemeen gebruikte benchmark om het renteniveau van lange leningen te duiden.)
Voor het aantrekken van nieuwe financieringsmiddelen hebben wij te maken met de geldende rentepercentages in de markt. Om een voorspelling van de rente voor over ruim een jaar te doen blijft lastig. Is het inflatiemonster werkelijk bijna beteugeld, blijft een eventuele recessie van bescheiden omvang? Wat vinden beleidsmakers uiteindelijk een neutrale rente ( niet stimuleren maar ook niet afremmen van de economie)? Zoals boven gezegd, marktverkenningen geven nu aan dat de laatste stap omhoog gezet is, het veronderstelde einde van de verkrappingscyclus lijkt nabij.
Een bandbreedte tussen +3,0% en +3,50% voor de 10-jaars swaprente voor het komende jaar lijkt een realistische aanname met de kennis van nu.
De (korte) rente van de ECB staat op +4,50%, en om geld uit te lenen aan de ECB is de depositorente nu 4,00%( Ook de basis voor onze kortlopende leningen). Op basis van marktverkenningen schatten wij voor 2024 een rente voor kortlopende leningen (<1 jaar) in met een bandbreedte van +4,00% tot +3,75%.
In de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing wordt er rekening mee gehouden dat de feitelijke rente anders kan verlopen. In de alinea (3.2.1.) over renterisicobeheer blijkt weliswaar dat de kosten van een eventuele rente stijging gedempt worden door een grotere spreiding van de leningenportefeuille dan de minimale spreiding die de wettelijk kaders voorschrijven. Echter, vanwege hiervoor geschetste onzekerheid houden wij het risico op een grotere rentstijging dan begroot op hetzelfde niveau als bij de vorige MPB, naar onze inschatting geen top risico.
In de doorrekening van de begroting gaan wij uit van gemiddeld 4,0% voor leningen met een korte looptijd in 2024. Bij de lange rente voor nieuw aan te trekken leningen gaan wij uit van gemiddeld 3,5% in 2024. In die prijzen van de nieuwe leningen houden we rekening met een zogenaamde liquiditeitstoeslag, die de afgelopen periode op het niveau van circa 0,2% bij een 10-jaars lening beweegt.
Wetgeving en de gevolgen
De Wet schatkistbankieren is ingesteld om medeoverheden te verplichten eventueel tijdelijk overtollige middelen te stallen bij het Rijk en niet buiten de overheid aan te houden.
Met betrekking tot deze Wet streven wij er naar in 2024 in principe geen geld onder te brengen in de Schatkist, echter de positie in rekening-courant saldi kunnen fluctueren en positief worden. Indien een positief saldo op de rekening-courant langer aanhoudt, kan het mogelijk interessant zijn om tijdelijk geld bij medeoverheden uit te zetten. In de Wet Schatkistbankieren is deze optie opgenomen omdat medeoverheden net zo veilig zijn als het Rijk, en het EMU-saldo ook positief beïnvloedt. Rentevergoedingen bij medeoverheden kunnen hoger uitvallen dan bij Rijksschatkist.
Om de nationale schuld en het Nederlandse begrotingstekort te beheersen, zijn er afspraken gemaakt tussen het Rijk en de gemeenten. Deze afspraken zijn in een wet vastgelegd, de zogenaamde Wet Hof (Houdbare overheidsfinanciën). In de komende septembercirculaire worden de nieuwe referentiewaarden opgenomen. Nu het (nationale) tekort weer oploopt is er weer iets meer aandacht voor. Als de tekorten overheidsbreed oplopen dan kan het kabinet aanvullende beperkingen opleggen aan decentrale overheden.
In de Regeling Uitzettingen en Derivaten Decentrale Overheden (RUDDO) als onderdeel van de Wet Financiering Decentrale Overheden (FiDO) zijn beperkingen opgelegd die weliswaar minder ver gaan dan bij de overige publieke entiteiten, onder andere de ratingeisen voor de mogelijke tegenpartijen gaan minder ver. Er geldt een wettelijke ondergrens van single A-rating. Wij hanteren in ons treasurystatuut voorlopig nog een ondergrens van AA-. (Met deze AA-rating komen alleen tegenpartijen in aanmerking die bijna van het allerhoogste kredietwaardigheidsniveau zijn.) Nu liquiditeitsopslagen bij leningen met langere looptijden ( zijn opgelopen kunnen derivaten (theoretisch) interessant zijn. (de basisrente voor leningen met langere looptijden is nu namelijk lager dan voor leningen met korte looptijden). De beschikbaarheid aan banken die deze derivaten willen verstrekken zijn wel (zeer) beperkt. Uiteindelijk zullen wij bij een daadwerkelijke financieringsbehoefte bepalen wat de gewenste financieringsvorm is.
De administratieve organisatie van de treasuryfunctie is georganiseerd conform het door ons in 2014 vastgestelde Treasurystatuut. Naar verwachting zal het Treasurystatuut in deze raadsperiode worden geactualiseerd.