Leeswijzer bij Meerjaren Programma Begroting | Meerjarenbegroting 2024-2027

Inleiding

In de Meerjarenprogrammabegroting (MPB) wordt het gemeentelijk beleid toegelicht. De MPB gaat over alle gemeentelijke taken, zoals: zorg, ruimtelijke ontwikkeling, openbare ruimte, veiligheid, milieu, cultuur en gemeentebelastingen. De brede samenstelling van het gemeentelijk takenpakket maakt het lezen van een meerjarenbegroting niet eenvoudig. Deze leeswijzer is bedoeld om u daarbij op weg te helpen. De volgende onderwerpen komen aan de orde:

Waaruit bestaat een MPB?
Indeling van de MPB.
Voorgestelde nieuwe ontwikkelingen en beleidswijzigingen.
De algemene reserve en het ApeldoornOntwikkeltFonds (AOF).
Webversie MPB.

Waaruit bestaat een MPB ?

De MPB is vergelijkbaar met een huishoudboekje. De jaarlijkse lasten en baten die de gemeente kent (de exploitatie) staan er in vermeld. Voorbeelden van belangrijke lasten zijn vergoedingen aan zorginstellingen (jeugd en maatschappelijke ondersteuning), subsidies aan verenigingen en organisaties, verstrekken van bijstandsuitkeringen, rente en afschrijving als gevolg van gemeentelijke investeringen, onderhoud van de openbare ruimte en kosten van het gemeentelijk personeel. De gemeenteraad bepaalt de onderwerpen, de hoeveelheid geld dat er maximaal aan besteed mag worden (het budget) en de prestaties die daarvoor geleverd moeten worden. De MPB is verdeeld in 4 programma's. Op die programma worden de lasten en baten geboekt op taakvelden die bij wet zijn voorgeschreven.

Naast de lasten zijn ook de baten in de begroting opgenomen. De belangrijkste baten van de gemeente zijn:

de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Dit is een rijksbijdrage, waarvan de raad de bestedingen voor het overgrote deel naar eigen inzicht kan bepalen;
specifieke bijdragen die het Rijk maar ook de provincie aan de gemeente verstrekken om door hen bepaalde taken te kunnen bekostigen. Bijvoorbeeld voor bijstandsuitgaven, onderwijsachterstanden, regionale meld- en coördinatiecentrum (schoolverzuim) en voor Oekraïense vluchtelingen;
inkomsten uit gemeentebelastingen zoals de onroerende zaakbelasting, uit leges omdat inwoners specifieke diensten van de gemeente afnemen (bijv. een paspoort) en uit gemeentelijke heffingen zoals voor het inzamelen van huishoudelijk afval. De raad beslist over de hoogte van de belastingen, leges en rechten.

De uitkering uit het gemeentefonds bepaalt voor bijna 60% onze inkomsten. Het gemeentefonds is tot en met 2025 gekoppeld aan de omvang van de rijksuitgaven. Daarna wil het Rijk het fonds koppelen aan het bruto binnenlands product, waardoor het gemeentefonds stabieler zou moeten worden. Een wettelijke eis voor de begroting is dat de gemeentelijke exploitatielasten niet hoger mogen zijn dan de baten; ieder begrotingsjaar moet in principe ‘sluitend’ zijn. Vanwege verschillende onzeker factoren richten gemeenten en provinciaal toezichthouders zich de laatste jaren vooral op het structureel sluitend zijn van het eerste begrotingsjaar

Indeling van de MPB

In vogelvlucht worden de hoofdstukken van de MPB hier nader toegelicht.

Hoofdstuk 1.1 Nota van aanbieding
De nota van aanbieding vermeldt vooral de richting die het college voor de gemeente wil inslaan en op welke wijze dat in de MPB tot uitdrukking komt. Daarmee geeft de begroting aan hoe wij samen met u onze stad en dorpen willen vormgeven en besturen.

Hoofdstuk 1.2 Financiële beschouwingen
Hierin schetst het college de financiële ontwikkelingen voor de komende jaren. Dat kan gaan over nieuwe beleidsvoornemens, de financiële verhouding tussen Rijk-gemeenten of over ombuigingen als die aan de orde zijn.

Hoofdstuk 1.3 Samenvattend overzicht
Het samenvattend overzicht betreft alle voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid en eventuele ombuigingen die in de MPB zijn verwerkt.

Hoofdstuk 2 Meerjarenprogrammabegroting
In dit hoofdstuk vindt u de meerjarenbegroting van de gemeente, die bestaat uit vier programma's . Elk programma begint met een doelenboom. Daarin wordt schematisch de relatie tussen de hoofddoelstelling(en) van het programma en de te leveren prestaties aangegeven. Sommige taken zijn ondergebracht bij gemeenschappelijke regelingen of andere verbonden partijen waarbij de gemeente aandeelhouder is. Effectindicatoren in grafiekvorm of via links naar een bron en de belangrijkste risico's zijn eveneens opgenomen. Tenslotte treft u digitale verwijzingen naar belangrijke kadernota's aan.

Deze MPB is de eerste begroting in een nieuwe programmastructuur die aansluit bij de brede welvaart indeling van de landelijke planbureaus en de opzet van het coalitieakkoord. Het Centraal Planbureau, het Planbureau voor de Leefomgeving en het Sociaal Cultureel Planbureau hebben het perspectief van brede welvaart toegelicht in het rapport 'Verankering van brede welvaart in de begrotingssystematiek (van het Rijk)'. Dit is de basis voor de nieuwe programma's Samenleving, Leefomgeving, Economie en inkomen en Bestuur, inwoners en financiën. De doelenbomen zijn aangepast en we laten het CBS de voortgang van brede welvaart in onze gemeente monitoren aan de hand van nieuwe indicatoren. Met brede welvaart als leidend motief doen ook de global goals / sustainable development goals hun intrede. In deze MPB alleen nog optisch via de logos's op de programma's.

De wettelijke verantwoordingsvoorschriften voor gemeenten verplichten ons om een overzicht van de overheadkosten (indirecte personele kosten, huisvesting, ICT) op te nemen via een apart taakveld 04. De verantwoording hierover inclusief effectindicatoren treft u aan in de paragraaf Bedrijfsvoering.

Gemeenten zijn tevens verplicht om een set effectindicatoren op te nemen en daarbij data te gebruiken van de website 'waarstaatjegemeente.nl'. Helaas is deze data niet altijd actueel, wat ten koste gaat van de informatie-waarde. Mede om deze reden hebben we de verplichte indicatoren met ingang van de MPB 2024-2027 uit de programma's gehaald en in een nieuwe bijlage ondergebracht.

Hoofdstuk 3 Effectindicatoren brede welvaart
De brede welvaart indeling van de landelijke planbureaus is de basis voor de nieuwe programmabegroting. Grafisch ziet dat er zo uit:

De binnenste ring van de diagram bepaalt de nieuwe structuur van de MPB. Voor de volgende MPB beoordelen we of ook de buitenste ring in de programmastructuur verwerkt zal worden. Het CBS heeft voor het volgen van brede welvaart 42 indicatoren opgesteld. Apeldoorn gaat hiervan in eerste instantie 17 indicatoren toepassen en deze worden opgenomen in de jaarlijkse Apeldoorn Monitor. Omdat er samenhang is tussen de indicatoren hebben we er voor gekozen om ze niet te verdelen over de vier programma's maar bij elkaar te presenteren. U treft ze met een link aan in het nieuwe hoofdstuk 3. Net als andere digitale verwijzingen zijn de indicatoren alleen in de webversie van de MPB te benaderen.

Hoofdstuk 4 Verplichte paragrafen
Het is een wettelijke eis dat elke gemeente de onderstaande paragrafen in de MPB opneemt. De paragrafen vormen een dwarsdoorsnede van de begroting op een specifiek terrein.

De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing
Het weerstandsvermogen geeft aan hoe solide de financiële positie van de gemeente is.

- De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen (zoals wegen, riolering, gebouwen)
Per onderdeel wordt toegelicht hoe het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen geregeld is.

De paragraaf financiering
Hierin wordt de werkwijze met betrekking tot de financieringsbehoefte van de gemeente toegelicht.
De paragraaf verbonden partijen
De gemeente werkt vaak samen met andere partijen om bepaalde doelen te bereiken. We spreken van een verbonden partij als deze samenwerking in een bestuurlijke en financiële vorm wordt gegoten. In deze paragraaf worden alle verbonden partijen nader toegelicht.
De paragraaf grondbeleid
De gemeente speelt een rol in het verwerven, bouwrijp maken en verkopen van gronden. In deze paragraaf wordt dieper op het grondbeleid van de gemeente ingegaan.
De paragraaf lokale heffingen
Hierin treft u de diverse gemeentelijke belastingen en heffingen aan. Ook worden hier de tarieven voor het komende begrotingsjaar genoemd.
De paragraaf bedrijfsvoering
Deze paragraaf gaat in op ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie, die gericht zijn op een zo goed mogelijke dienstverlening aan de inwoners en een zo zorgvuldige mogelijke besluitvorming.
De paragraaf Openbaarheid

Deze paragraaf is nieuw vanwege de Wet Open Overheid die van kracht is geworden. Gemeenten zijn verplicht om in hun begroting aandacht te besteden aan hun voornemens voor uitvoering van deze wet.

Daarnaast kent de MPB nog twee niet verplichte paragrafen: vastgoed en investeringen. Naast gronden beschikt de gemeente ook over ruim 100 andere kadastrale eigendommen. In de paragraaf Vastgoed wordt deze portefeuille in beeld gebracht. In de paragraaf investeringen is een doorkijk opgenomen van de investeringen in de grote maatschappelijke opgaven zoals Stadmaken en stedelijke mobiliteit op basis van de door de raad toegekende kredieten en investeringen die in deze MPB worden voorgelegd.

Hoofdstuk 5. Bijlagen.
Tot slot is een aantal bijlagen aan de meerjarenbegroting toegevoegd. Sommige daarvan zijn door het Rijk verplicht voorgeschreven. Tot de belangrijkste bijlagen behoren:

Het ApeldoornOntwikkeltFonds (AOF) is de opvolger van de Bestemmingsreserve Ontwikkeling Apeldoorn (BROA).

Beleidswijzigingen

Het college neemt in deze MPB voorstellen voor nieuw beleid op die voortvloeien uit de eerder dit jaar door de raad vastgestelde Voorjaarsnota 2023, kader- en visiedocumenten en het coalitieakkoord 2022-2026. Deze voorstellen zijn met hun financiële gevolgen verwerkt in het samenvattend overzicht nieuwe ontwikkelingen, in de vier programma’s en in de paragraaf Bedrijfsvoering. De hoofdlijnen van het nieuwe beleid worden toegelicht in het hoofdstuk Financiële beschouwingen.

ApeldoornOntwikkeltFonds
In het coalitieakkoord 2022-2026 is één van de actiepunten het instellen van een investeringsfonds voor de ontwikkeling van de gemeente tot 2040 en hebben daarbij oog voor het behoud van ons weerstandsvermogen. In de MPB 2023-2026 hebben we daar een begin mee gemaakt en bij het vaststellen van de nota Reserves en Voorzieningen 2023 heeft de raad de besloten om de aparte spelregels van de huidige Bestemmingsreserve Ontwikkeling Apeldoorn (BROA) af te schaffen. Met ingang van deze MPB is de BROA vervallen en werken we met een ApeldoornOntwikkeltFonds (AOF) gericht op enkele grote maatschappelijke opgaven, waarbij sprake is van incidentele geldstromen die we in meerdere jaren gaan inzetten. Het project 'Stadmaken op de Veluwe' maakt deel uit van het AOF. In het hoofdstuk Financiële beschouwingen treft u onder meer de criteria voor het AOF aan.

WEBVERSIE MPB 2024 - 2027

De MPB wordt al enkele jaren niet meer als boekwerk aangeboden. De webversie van de MPB is de informatiebron zowel voor de bestuurlijke behandeling als voor communicatie naar onze inwoners, instellingen en bedrijven. In de online begroting wordt de financiële- en productinformatie op een grafische en interactieve manier gepresenteerd. De digitale MPB biedt vele verdiepingsmogelijkheden. Het is bijvoorbeeld mogelijk in te zoomen op begrotingscijfers, doelen en prestaties. Bovendien kunt u zoeken op trefwoorden. De financiële gegevens worden ontsloten doordat doorgeklikt kan worden tot het niveau van kostensoorten binnen de taakvelden.